MEDYTACJA DWUNASTA
O NAZWACH I HIERARCHII ANIELSKIEJ
W Piśmie Świętym z łatwością odnajdziemy i wyodrębnimy wiele imion (nazw), które służą na oznaczenie istot niebiańskich. Wszyscy Ojcowie Kościoła są zdania, że różne nazwy Aniołów, które napotykamy w Piśmie Świętym, sugerują różnice pomiędzy nimi. Nic więc dziwnego, że próbą klasyfikacji zajęli się Ojcowie Kościoła już począwszy od II wieku. Podstawy chrześcijańskiej hierarchii anielskiej stworzył anonimowy syryjski mnich Dionizy Areopagita, żyjący na przełomie V i VI wieku, który w traktacie „Hierarchia niebiańska” opisał ścisłą konstrukcję kolejnych bytów anielskich.
Pseudo-Dionizy Areopagita utrzymuje, że hierarchia anielska składa się z dziewięciu chórów podzielonych na trzy triady. Pierwszy stopień hierarchii, czyli pierwszą triadę, stojącą najbliżej Boga, stanowią chóry: Serafinów, Cherubinów i Tronów. Drugi stopień hierarchii tworzą chóry: Panowania, Moce (Mocarstwa), Władze (Potęgi). Trzecią natomiast triadę stanowią chóry: Zwierzchności (Księstw), Archaniołów i Aniołów.
Anielskie chóry[1]
Anielskie śpiewają chóry
W gwiaździstym błękitów morzu,
Wśród nocnej ciszy, przy łożu
Sennej natury.
Śpiewają ludziom, co dyszą
W codziennym a krwawym trudzie,
Lecz biedni, zmęczeni ludzie
Pieśni nie słyszą.
A tylko ci, którzy toną
W wielkiej miłości pragnieniu
Ci słyszą w serc swoich drżeniu
Tę pieśń natchnioną!
Już w Starym Testamencie spotykamy się z takimi nazwami aniołów, jak cherubini czy serafini. W listach Pawłowych z kolei pojawiają się trony, panowania, moce, zwierzchności czy władze (por. Kol 1, 16; Ef 1, 21). Należy dodać do nich aniołów (1 P 3, 22) i archaniołów (1Tes 4, 15). W Liście do Efezjan wspomina się również, chociaż w negatywnym kontekście upadku, o zwierzchnościach i władzach (Ef 3, 10; 6, 12).Wśród duchów jedne są większe od innych, zarówno pod względem wiedzy, jak i siły woli. Zróżnicowanie to stanowi podstawę hierarchii anielskiej. Systematyzacji i podziału chórów anielskich, opierając się na pismach swoich poprzedników i Słowie Objawionym, dokonał Pseudo Dionizy Areopagita. Według tego syryjskiego mnicha z przełomu V i VI wieku istnieje dziewięć chórów anielskich podzielonych na trzy triady. Do pierwszej triady należą serafini, cherubini i trony. Chociaż różnią się między sobą, wspólna im jest kontemplacja Bożej chwały, którą przekazują na niższe poziomy. Druga triada obejmuje panowania, moce i władze. Komunikują się z Bogiem poprzez pierwszy poziom anielski. Do trzeciej triady należą natomiast zwierzchności, archaniołowie i aniołowie.
Św. Tomasz z Akwinu, porównując ze sobą dwór ziemski z niebiańskim, stwierdza, że tak, jak najwyżsi godnością dworzanie stoją najbliżej króla i są jego towarzyszami, przyjaciółmi i powiernikami, tak też najwyższa hierarchia aniołów stoi najbliżej Boga. Jest najdoskonalsza, ponieważ jest postawiona tuż przed obliczem Najwyższego. Anioły należące do tego stopnia znajdują się promieniach Boskiego światła i miłości do Boga. Są one pozbawione jakiejkolwiek ułomności, nie podlegają destrukcji i tworzą krąg Boga, stojąc bezpośrednio przed Jego obliczem. Serafini, najdoskonalsi z aniołów, pałają miłością Bożą i są przyjaciółmi Boga. Cherubini, pełni wiedzy Bożej, są Jego powiernikami, zaś trony, przebywając przed tronem i majestatem Bożym, górują nad innymi aniołami posłuszeństwem i uznawani są za towarzyszy Najwyższego[2]. Trony – anioły te przynoszą sprawiedliwość Boga. Cechują się przede wszystkim uległością i całkowitym poddaniem woli Boga. Ponadto znane są jako orędownicy służby i pokoju[3].
Po dworzanach, którzy stoją u tronu, pośrednie miejsce zajmują panowania, moce i władze. Tej hierarchii chórów anielskich oddany jest zarząd nad państwem Bożym, czyli nad całym światem. Panowania, duchy wolne od bojaźni niewolniczej, zawsze są gotowe służyć Bogu. Przewodzą aniołom i wydają im najważniejsze rozkazy i polecenia. Nadzór nad wypełnianiem poleceń i rozkazów Bożych sprawują moce, zawsze zwrócone ku sprawom Bożym i pomagające innym w ich wypełnianiu. Jednocześnie przypisuje się im moc spełniania cudów. Nad sposobem realizacji Bożych przykazów czuwają potęgi lub inaczej władze, które mają władzę poskramiania złych duchów. W swych działaniach pełne są niezwyciężonej mocy, której udzielają aniołom niższym.
Trzecia hierarchia, najbardziej „oddalona” od Boga, a najbliższa ludziom, to chóry zwierzchności (księstwa), archaniołów i aniołów. Ci niebiańscy dworzanie są wykonawcami Bożych poleceń. Księstwa lub zwierzchności sprawują nadzór nad archaniołami i aniołami. Są jakby ich zwierzchnikami. Poza tym sprawują opiekę nad państwami i narodami. Swym stylem przywództwa dają przykład rządzenia według najwyższych norm, zaś ludziom dzierżącym władzę ukazują trudną sztukę rządzenia.
Archaniołowie spełniają najważniejsze zadania i zwiastują ludziom rzeczy niezwykłej wagi. Przez to są postrzegani jako emisariusze między Bogiem a ludźmi i dźwigają na sobie odpowiedzialność za dobro ogółu. Aniołowie spełniają zwyczajne misje i są ludziom najbardziej bliscy. Są naszymi wiernymi druhami i przyjaciółmi, opiekują się nami pośród niebezpieczeństw, przekazują oświecenie i mądrość oraz towarzyszą od momentu narodzin aż do śmierci. Z ich szeregów rekrutują się aniołowie stróżowie[4]. Jak głosi Psalmista: „bo swoim aniołom dał rozkaz o tobie, aby cię strzegli na wszystkich twych drogach. Na rękach będą cię nosili, abyś nie uraził swej stopy o kamień” (Ps 91, 11-12).
Oficjalne nauczanie Kościoła nie podważało tego rodzaju klasyfikacji, utrzymując jej ważność. Katolicki katechizm mówił jedynie, że trzeba zachować powściągliwość w spekulacjach na temat liczby, rodzajów, hierarchii („chórów”) aniołów.
Ciebie, Boże, chwalimy,
Ciebie, Panie, wysławiamy.
Tobie, Ojcu Przedwiecznemu,
wszystka ziemia cześć oddaje.
Tobie wszyscy Aniołowie,
Tobie niebiosa i wszystkie Moce:
Tobie Cherubini i Serafini
nieustannym głoszą pieniem:
Święty, Święty, Święty
Pan Bóg Zastępów!
Pełne są niebiosa i ziemia
majestatu chwały Twojej.
Chwała Ojcu i Synowi i Duchowi Świętemu
Jak była na początku teraz i zawsze i na wieki, wieków. Amen
Kapłan: Pan z wami.
Niech was błogosławi Bóg wszechmogący, Ojciec i Syn, † i Duch Święty. W. Amen
ks. Krzysztof Pelc CSMA
[1] Adam Asnyk, http://michal.org.pl/czytelnia/poezja/adam-asnyk-anielskie-chory.html, [dostęp 10.05.2021].
[2] O hierarchii niebiańskiej, https://www.niedziela.pl/artykul/33592/nd/O-hierarchii-niebianskiej, [dostęp 10.05.2021]. Zob. Ks. H. Skoczylas, Chóry anielskie, Marki 2019.
[3] Który z aniołów jest najważniejszy? Poznaj anielską hierarchię, https://misyjne.pl/przerwa-artykul/ktory-z-aniolow-jest-najwazniejszy-poznaj-anielska-hierarchie/, [dostęp 10.05.2021].
[4] O hierarchii niebiańskiej, dz. cyt., tamże.
