MEDYTACJA SIÓDMA – O NIEZWYKŁYCH GOŚCIACH U ABRAHAMA

W najgorętszej porze dnia do Abrahama odpoczywającego pod dębami Mamre przychodzi Pan pod postacią trzech tajemniczych osób. Bóg wyrusza ze swymi Aniołami w stronę człowieka, odwiedza go, składa mu wizytę. Bez mała stuletni starzec porzuca schronienie w cieniu dębu, wybiega im naprzeciw, składa pokłon twarzą do ziemi i prosi, by zechcieli skorzystać z jego zaproszenia: «O Panie, racz nie omijać Twego sługi» (por. Rdz 18,3). Rozumie doskonale, że ta wizyta jest dla niego błogosławieństwem. Andriej Rublow w swojej słynnej ikonie przedstawił Gości Abrahama w obrazie Trójcy Świętej.

Odwiedziny^{^[1]}

trzej

nieznajomi

młodzi

skrzydlaci

nachyleni łagodnie

w szarozłotym świetle południa

pod dębem w Mamre

zwiastujący spokojną radość

na Ikonie Rublowa

nie ma namiotu

ani Abrahama

siedzicie

przed moim

domem

Najgorętsza pora dnia

Opowieść o nawiedzeniu Abrahama przez Boga należy do gminnych opowieści znad Morza Martwego (Rdz 18, 1-10). W najgorętszej porze dnia, w czasie sjesty, gdy mieszkańcy Wschodu wypoczywają w cieniu namiotów, pojawiają się trzy tajemnicze postacie. Wybór najgorętszej pory dnia na wizytę jest pierwszym paradoksem tego spotkania. Wszystkie następne, np. zapowiedź narodzin syna w podeszłym wieku Abrahama i Sary, będą podkreślać odmienność logiki Boga i człowieka. Bóg sam wybiera czas i sposób, w jaki chce przyjść do nas, w jaki chce nam się objawić; przychodzi często w czasie, który z ludzkiego punktu widzenia wydaje się niewłaściwy; w porze, naszym zdaniem najbardziej nieodpowiedniej, najmniej spodziewanej^[2].

Kim byli goście Abrahama?

Biblia nazywa gości Abrahama po prostu „mężami” (enosz). Starając się zidentyfikować odwiedzających, kluczową wskazówkę znajdziemy w Rdz 19, 1, gdzie napisano: „Wieczorem przybyli do Sodomy dwaj aniołowie”. Skoro w jednym fragmencie mężczyźni, którzy odwiedzili Abrahama, zmierzają ku Sodomie, a w następnym fragmencie jest wzmianka o dwóch aniołach przybywających do Sodomy, autor z pewnością chce, abyśmy połączyli te dwie sceny, co oznacza identyfikację dwóch z trzech gości Abrahama jako aniołów. Potwierdza to pośrednio także autor Listu do Hebrajczyków, pisząc „Nie zapominajmy też o gościnności, gdyż przez nią niektórzy, nie wiedząc, aniołom dali gościnę” (Hbr 13, 2). Nie ma innego biblijnego opisu, aby sługa Boga gościł aniołów (nie jednego, ale kilku aniołów), którzy gościnnie zostali poczęstowani posiłkiem.

Na mozaikach w kościele Santa Maria Maggiore w Rzymie ( V. w.) środkowy Wędrowiec wyodrębniony jest poprzez umieszczenie jego postaci w owalu – symbolu wieczności i stref niebieskich^[3]. Z kolei w filmie „Abraham” (z 1993 r.) wyraźnie wyróżniony jest też jeden z trzech gości. Patriarcha grany przez Richarda Harrisa zaprasza Wędrowców, ale tylko dwaj z nich mają odkryte twarze. Oblicze środkowego gościa jest przez cały czas skryte w cieniu kaptura i to właśnie Jego Abraham traktuje z największym szacunkiem oraz czcią należną Bogu.

Niedawno zmarły (2020 r.) znany włoski biblista – ks. Bruno Maggioni również sugeruje, iż chodzi o Boga i dwóch aniołów, jednak autor opisuje ich w sposób tajemniczy. Opowiadanie przechodzi wciąż od liczby mnogiej do pojedynczej: gości jest trzech i są jednym. I choć są to trzej nieznani wędrowcy, lecz w rzeczywistości to sam Pan^[4].

Z wielu biblijnych opisów wynika jednak, że gdy Pismo mówi o teofanii w Starym Testamencie, to nie należy rozumieć jej jako osobistego pojawienia się Jahwe, ale raczej kogoś, kto Go reprezentował i przez kogo Bóg przemawiał. Taką postacią jest zazwyczaj Anioł Jahwe (Malak JHWH) – emisariusz Boga, który wkraczał do akcji w szczególnie ważnych momentach dziejów zbawienia. W starszych tekstach zdarza się, że sam Bóg przemawia jakby ustami swego Anioła, a nawet zachodzi jakaś wymienność Anioła Jahwe z samym Bogiem Jahwe, np. zaczyna mówić Anioł, po czym włącza się sam Bóg, który rozmawia z człowiekiem. Tak jest w historii Hagar na pustyni, w scenie ofiarowania Izaaka oraz w hierofanii na górze Horeb. Mojżeszowi ukazał się w krzaku ognistym Anioł Pański, ale potem już sam Bóg zawołał do niego ze środka krzewu i dialog toczył się między Jahwe i Mojżeszem. Anioł Jahwe był przez niektórych chrześcijańskich pisarzy utożsamiany z Logosem, czyli Słowem Boga^[5].

Gościnność Abrahama

Kiedy goście usiedli do stołu, Abraham pozostał w pozycji stojącej, która wyraża oddanie i gotowość służenia. Gdy zaś stół jest już zastawiony, «stoi przed nimi pod drzewem» (w. 8) w postawie wyrażającej uważną obecność, gotowość do rozmowy. Podobne wyrażenie – «stać przed Panem» – oznacza adorację i modlitwę słuchania (18,22; 19,27). Gościnność „zewnętrzną” Abraham łączy harmonijnie z gościnnością serca, która jest – jak mówią rabini komentujący ten tekst – właściwym pokarmem, jakim Pan rozkoszuje się w gościnie u niego. Podkreśla to szyk zdania, który niektóre przekłady gubią ze względów stylistycznych: I wziął twaróg i mleko, i cielca, którego przygotował, i postawił przed nimi, a on sam stał przed nimi pod drzewem, i jedli. Można by dodać: dopiero wtedy zaczęli jeść. Tak właśnie z całą patriarchalną gościnnością przyjmuje swych gości Abraham.

Podobną myśl znajdujemy w Ewangelii wg św. Łukasza, gdzie pełna troski i zaangażowania diakonia Marty znajduje swoje konieczne dopełnienie w postawie Marii wsłuchanej w słowo Pana. Obie siostry reprezentują dwa wymiary prawdziwej gościnności, których nie można rozdzielać (Łk 10,38-39). W tym kontekście właściwej wymowy nabiera też zdanie z drugiej modlitwy eucharystycznej: «Dziękujemy, że nas wybrałeś, abyśmy stali przed Tobą (słuchanie i kontemplacja) i Tobie służyli» (diakonia).

Podczas gdy goście w milczeniu spożywali posiłek, Abraham towarzyszył im w postawie stojącej, oznaczającej gotowość, służbę; żona natomiast pozostała w namiocie zgodnie ze wschodnim zwyczajem^[6].

Boże, Ty z podziwu godną mądrością wyznaczasz obowiązki Aniołom i ludziom, spraw, aby na ziemi strzegli naszego życia Aniołowie, którzy w niebie zawsze pełnią służbę przed Tobą. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen

Kapłan: Pan z wami.

Niech was błogosławi Bóg wszechmogący, Ojciec i Syn, † i Duch Święty. W. Amen

ks. Krzysztof Pelc CSMA

[1] Ks. Janusz Stanisław Pasierb, Odwiedziny, http://michal.org.pl/czytelnia/poezja/ks-janusz-stanislaw-pasierb-odwiedziny.html, [dostęp 11.06.2021].

[2] Pod dębami Mamre, https://gorka.jezuici.pl/2010/05/pod-dbami-mamre/2/, [dostęp 10.05.2021].

[3] R. Zając, Kim byli goście Abrahama? https://kjb24.pl/byli-goscie-abrahama/, [dostęp 10.05.2021].

[4] Przerwana sjesta, https://jezuici.pl/2019/07/przerwana-sjesta/, [dostęp 10.05.2021].

[5] Tamże.

[6] Por. tamże.