Kazimierz Przerwa-Tetmajer (1865-1940) – polski poeta i powieściopisarz, urodził się w Ludźmierzu, koło Nowego Targu, tam gdzie znajduje się najstarszy kościół na Podhalu – ku czci Maryi Wniebowziętej (z roku 1234) i łaskami słynąca statua Matki Boskiej Ludźmierskiej. Być może, że dzwony tego maryjnego sanktuarium zainspirowały poetę do napisania pięknego wiersza Anioł Pański (1898).
Na Anioł Pański biją dzwony,
Niech będzie Maria pozdrowiona,
Niech będzie Chrystus pozdrowiony…
Na Anioł Pański biją dzwony,
W niebiosach kędyś głos ich kona…
Każdy, kto odmawia Anioł Pański, ten bardzo plastycznie wspomina scenę Zwiastowania i to, co się w niej dokonało. Tym, który w imieniu Najwyższego przybył z poselstwem był Gabriel, jeden z trzech aniołów (wraz z archaniołami: Michałem i Rafałem) znanych z imienia, a występujących w Biblii. W Starym Testamencie Gabriel pojawia się w Księdze Daniela, gdy wyjaśnia prorokowi znaczenie tajemniczej wizji barana i kozła (Dn 8, 15-26), a następnie, wtedy gdy wyjaśnia Danielowi przepowiednię Jeremiasza o siedemdziesięciu tygodniach (Dn 9, 21-27). W Nowym Archanioł Gabriel ukazuje się Zachariaszowi, zapowiadając mu narodziny syna Jana Chrzciciela (Łk 1, 11-20). Jednak najbardziej znaną interwencją Gabriela w historii zbawienia jest zwiastowanie Maryi, że zostanie Matką Boga–Człowieka (Łk 1, 26-31).
Ewangelista Łukasz – lekarz z zawodu, z zamiłowania – malarz pędzlem słowa kreśli przed nami ewangeliczne sceny – tajemnice zbawienia, którego dokonuje Trójca Święta. W tej medytacji będziemy wpatrywać się w scenę Zwiastowania Pańskiego.
Wcielenie Boga rozpoczyna się w historii w ściśle określony sposób. Opis zwiastowania Maryi poprzedza u św. Łukasza zwiastowanie narodzin Jana Chrzciciela (Łk 1,5-25). Tamto zwiastowanie miało miejsce w ramach uroczystej celebracji, w czasie liturgii w najświętszym miejscu świątyni jerozolimskiej[2]. Zwiastowanie narodzin Jezusa dokonuje się jakby w cieniu, w Galilei, która jest synonimem prowincji, terenem najbardziej oddalonym od Świętego Miasta, skażonym przez pogan, narodem, który żyje w ciemnościach (Por. Iz 9, 1). Przygoda Maryi jest przygodą wiary i bierze początek z odwiedzin Boga: Bóg posłał anioła Gabriela... W tym przejmującym zdaniu św. Łukasz przekazuje wierzącym prawdę wiary, że oto Archanioł Boży (w greckim tekście pojawia tu słowo aggelos, czyli posłaniec) został posłany do Maryi w Nazarecie, jakby chciał przez to powiedzieć, że Bóg nie stroni od czegoś tak banalnego jak ludzka historia i że wybiera konkretną osobę (Maryję), konkretny czas (szósty miesiąc ciąży Elżbiety) i miejsce (Nazaret).
Poselstwo Anioła
Do niewiasty imieniem Maryja przybywa Anioł – posłaniec, a właściwie Archanioł Gabriel.
Kim są aniołowie, których pełna jest Biblia od ks. Rodzaju aż po Apokalipsę? „Święty Augustyn mówi na ich temat: «anioł» oznacza funkcję, nie naturę. Pytasz, jak nazywa się ta natura? ‑ Duch. Pytasz o funkcję?– Anioł. Przez to, czym jest, jest duchem, a przez to, co wypełnia, jest aniołem” (KKK[3], 329).
Nazwa Aniołowie używana w Piśmie Świętym – wyjaśnia Ojciec św. Jan Paweł II – wskazuje na to, że „Objawienie uwydatnia przede wszystkim ich zadanie wobec ludzi: anioł (gr. Aggelos, łac. Angelus) oznacza «zwiastuna». Hebrajskie «malak», używane w Starym Testamencie, oznacza raczej «posła» czy «ambasadora». Funkcją aniołów, stworzeń duchowych, jest pośredniczenie pomiędzy Bogiem a ludźmi”[4].
W całym swoim bycie aniołowie są sługami i wysłannikami Boga – tak określa ich zadania Katechizm Kościoła Katolickiego – Ponieważ zawsze kontemplują «oblicze Ojca, który jest w niebie» (Mt 18,10), są wykonawcami Jego rozkazów, «by słuchać głosu Jego słowa» (Ps 103, 20)”. Jako stworzenia czysto duchowe aniołowie posiadają rozum i wolę: są stworzeniami osobowymi i nieśmiertelnymi. Przewyższają doskonałością wszystkie stworzenia widzialne. Świadczy o tym blask ich chwały (KKK, 329 – 330).
Niebo posyła więc swego Posłańca, rozpoczynając w ten sposób zbawcze dzieło Chrystusa, który stanowi centrum świata anielskiego. Wszyscy aniołowie bowiem należą do Niego: „Gdy Syn Człowieczy przyjdzie w swej chwale i wszyscy aniołowie z Nim”(Mt 25, 31). Należą do Niego, ponieważ zostali stworzeni przez Niego i dla Niego: Bo w Nim zostało wszystko stworzone: i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne, czy Trony, czy Panowania, czy Zwierzchności, czy Władze. Wszystko przez Niego i dla Niego zostało stworzone (Kol 1, 16). W jeszcze większym stopniu należą do Niego, ponieważ uczynił ich posłańcami swojego zamysłu zbawienia: Czyż nie są oni wszyscy duchami przeznaczonymi do usług, posyłanymi na pomoc tym, którzy mają posiąść zbawienie? (Hbr 1, 14)[5].
Chaire, kecharitómene
Dialog Boga z Maryją rozpoczyna się pozdrowieniem anioła: Bądź pozdrowiona pełna łaski, Pan z Tobą. Słowa anioła, skierowane do tej młodej niewiasty, są chyba najsłynniejszym pozdrowieniem Nowego Testamentu. Greckie Chaire, kecharitómene tłumaczy się zwykle „Raduj się, pełna łaski” lub „Bądź pozdrowiona, łaski pełna”; albo też – w mniej szczęśliwych przekładach: „Witaj, wybrana”. Ale „chaire” znaczy naprawdę: „raduj się, wesel się”, natomiast „kecharitómene” wskazuje na „tryskające i zachwycające piękno dziewczyny”. Odtworzenie pięknej greckiej gry słów jest chyba niemożliwe – pisał włoski mnich kameduła o. Innocenzo Gargano mnich – ale materiały źródłowe podają piękny zbiór wyjaśnień słowa, jakim anioł określił Maryję: „obdarzona łaską, bardzo umiłowana, obdarowana Bożą łaską”, „Raduj się Ty, która zostałaś uczyniona przepiękną, Ty, która jesteś uosobionym pięknem”[6].
Patrząc na scenę Zwiastowania można by powiedzieć, że Pan Bóg zawsze towarzyszy człowiekowi udzielając swojej łaski. Im misja jest trudniejsza, tym obfitsza jest Boża pomoc i łaska. Ponadto stawia na drodze znaki, które pomagają odczytać powołanie i zrozumieć misję. Dla Maryi będzie nim (po ludzku już niemożliwa) ciąża Elżbiety i narodziny Jana. Maryja musi uwierzyć, że dla Boga nie ma rzeczy niemożliwych (por. Łk 1, 37), zrozumieć, że potrafi On ingerować także z pominięciem naturalnego procesu. Miriam rozważa, a Bóg poprzez swego anioła prowadzi Ją do zrozumienia Bożych planów. Imię tego anioła: Gabriel oznacza „moc Boga”, „umocnienie pochodzące od Boga”. Tak więc to sam Bóg wchodzi ze swoją mocą w Maryję i umacnia Ją swoją łaską.
Modlitewnik Gertrudy
Wśród zabytków literatury religijnej znajduje się, pochodzący z XI wieku, Modlitewnik Gertrudy. Księżniczka polska, Gertruda, była córką Mieszka II i Rychezy. Modlitewnik Gertrudy zawiera modlitwy, które ta Piastowiczówna sama ułożyła w języku łacińskim. Wśród modlitw, ułożonych przez Gertrudę są cztery ku czci Matki Bożej. Pod numerem 85 znajduje się taka modlitwa[7]:
„Zdrowaś Maryja, łaski pełna, Pan z Tobą! –
Któraś jest sama piękniejsza nad słońce, której ozdoby pożądał Król nieba i ziemi. –
Zdrowaś – powitana przez anioła. –
Zdrowaś, zaćmiona Duchem Świętym! –
Zdrowaś, brzemienna Bogiem!
Zdrowaś, któraś Syna Bożego zrodziła wedle ciała.
Zdrowaś, Pani aniołów. –
Zdrowaś, Królowo niebios. –
Kapłan: Pan z wami. Niech was błogosławi Bóg wszechmogący, Ojciec i Syn, † i Duch Święty. W. Amen
Ks. Krzysztof Pelc CSMA
[1] Zob. Łk 1,27-36. Cytaty biblijne za: Biblia Tysiąclecia. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Wydanie V, Pallottinum 2014.
[2] Por. Gdzie Słowo stało się Ciałem | Jezuici.pl, [dostęp 10.05.2021].
[3] Katechizm Kościoła Katolickiego, Pallottinum 1994, nr 329.
[4] Jan Paweł II, Audiencja Generalna, 30 lipca 1986 r. , w: Jan Paweł II naucza o aniołach i szatanie, opr. A. Sujka, Kraków 1998, s. 30.
[5] Por. https://pch24.pl/co-jezus-chrystus-mowi-o-aniolach/, [dostęp 10.05.2021].
[6] https://jezuici.pl/2019/10/misje-archaniola-gabriela-3/[dostęp 10.05.2021].
[7] Ks. Wincenty Zaleski SDB, Rok Kościelny z Maryją, s. 129-131, http://milosierdzie.info.pl/upload/rozkzm.pdf http://milosierdzie.info.pl/upload/rozkzm.pdf, [dostęp 10.05.2021].
