MEDYTACJA TRZECIA
O DNIU, W KTÓRYM BÓG STWORZYŁ ANIOŁÓW
Aniołowie, stworzeni przez Boga jeszcze przed powstaniem świata materialnego, są jednymi z najbardziej tajemniczych istot, pojawiających się na kartach Pisma św. Uczestniczą w najważniejszych momentach historii zbawienia. Znajdują się nie tylko w niebie, choć wydaje się, że jako dla istot czysto duchowych, jest to ich naturalne miejsce. Ich najważniejszymi zadaniami są poznawanie, wielbienie, chwalenie i miłowanie Boga. Pełnią jeszcze jedną funkcję: opiekują się ludźmi. I choć na kartach Pisma świętego pojawiają się ponad 350 razy, o czasie ich stworzenia – Biblia wprost nic nie mówi.
…Słuchajcie ino, Matulu droga,
Czyście widzieli i Stwórcę Boga?
– Nie, moje dziecko, przed Stwórcą świata
Tyle Aniołów na skrzydłach lata,
Że jest okryty jakby obłokiem,
Jak słońce srebrną chmurką przed okiem.
Tylko z promieni, co stamtąd lecą
I na wybranych czołach się świecą
Przedwieczną jasność oglądać może
Ubogi człowiek, stworzenie Boże[1].
Pismo święte mówi o Aniołach
W myśli hebrajskiej, przy zdecydowanym jej monoteizmie, możemy znaleźć znamienne dla niej przekonanie, że Jahwe jako Stwórca nigdy nie ukazuje się samotny[2]. Dlatego stworzył Aniołów i ludzi – z miłości. Katechizm Kościoła Katolickiego definiuje, że „Istnienie istot duchowych, niecielesnych, które Pismo Święte nazywa zazwyczaj aniołami, jest prawdą wiary. Świadectwo Pisma Świętego jest tak oczywiste, jak jednomyślność Tradycji” (KKK, 328). Podstawową wiedzę o niebiańskich duchach czerpiemy z Pisma Świętego, które jest przepełnione aniołami. Pojawiają się oni w snach, widzeniach, są wykonawcami woli Bożej. Bóg troszczy się o swój lud i interweniuje, gdy zachodzi potrzeba, posyłając swoje anioły. Aniołowie wyprowadzają Lota z Sodomy tuż przed zniszczeniem miasta (por. Rdz 19), ratują Hagar i jej dziecko przed śmiercią na pustyni (por. Rdz 21, 17-19), strzegą ludu Bożego przed wrogami (por. Wj 23, 20-23), towarzyszą prorokom, tak jak przebywającemu na pustyni Eliaszowi, któremu anioł przyniósł pożywienie (por. 1 Krl 19, 5). Biorą także udział w wypędzaniu demonów i uzdrawianiu ludzi. Księga Tobiasza pokazuje nam, że aniołowie towarzyszą ludziom w codziennym życiu[3].
Duchy niebieskie są obecne także w Nowym Testamencie: „Aniołowie strzegą Jezusa w dzieciństwie, służą Mu na pustyni, umacniają Go w agonii i mogliby ocalić Go z ręki nieprzyjaciół, jak kiedyś Izraela. Aniołowie także «ewangelizują», głosząc Dobrą Nowinę Wcielenia i Zmartwychwstania Chrystusa. Będą obecni w czasie powrotu Chrystusa, który zapowiadają, służąc Mu podczas sądu” (KKK, 333).
Czas stworzenia aniołów
Aniołowie są istnieniami osobowymi, stworzonymi na obraz i podobieństwo Boga. Trudno jednak powiedzieć dokładnie, kiedy nastąpiło ich stworzenie. Najstarsze księgi Pisma św. zawierają prawdę o aniołach, jednak na płaszczyźnie teologicznej nie jest ona tam ściśle sprecyzowana. W Starym Testamencie nie odnajdziemy tekstów, które w bezpośredni sposób opisywałyby moment stworzenia aniołów przez Boga. Fakt ten jest częścią fundamentalnych prawd Starego Przymierza wynikających ze stwierdzeń, że Bóg jest stwórcą wszystkiego co istnieje, a więc także Stwórcą aniołów (Rdz 1, 1; Wj 20, 11; PS 178, 2-5)[4].
Bóg stworzył aniołów w pierwszym „dniu” stworzenia (czyli stwarzając Niebo), ale zanim stworzył ziemię, bo według księgi Hioba synowie Boga wydali okrzyk radości, gdy położył pod nią fundamenty (Hi 38, 4-7). Aniołowie byli świadkami kreacji rzeczywistości materialnej, obserwowali i cieszyli się, gdy Bóg powoływał do istnienia Ziemię. Na pewno byli pierwszym z Bożych dzieł, skoro wymieniani są na pierwszym miejscu wśród wezwanych do oddania Bogu chwały (Ps 148,2) i skoro cieszą się, obserwując stwarzanie świata (Hi 38, 4-7)[5].
Dla Hebrajczyków aniołowie po prostu istnieją od początku bliżej nieokreślonego. I tak można pośrednio wywnioskować, że są oni dawniejsi niż nasza ziemia, skoro pod wspomnianą nazwą synów Bożych asystują oni radośnie wraz z gwiazdami przy jej stworzeniu (Por. Hi 38,7). Równolegle w tekstach poetyckich Biblii umieszczanie aniołów z gwiazdami, wpłynęło na pogląd niektórych Ojców Kościoła (tak sądzili np. Epifaniusz, Gennadiusz), przejęty z apokaliptyki judaistycznej, iż świat duchów został stworzony wraz z niebem. Następnie w wyżej cytowanych tekstach poetyckich Biblii, a nadto w Ps 148,2 i w pieśni trzech młodzieńców (Dn 3,58 LXX), aniołowie wyliczani są na samym początku stworzeń, które psalmista wzywa do chwalenia Boga, są więc jakby na ich czele, zajmując miejsce między Bogiem Stwórcą a ludźmi. Stworzenie człowieka następuje po uprzednich aktach stworzenia świata materialnego i – jak można pośrednio wnioskować – po wyprzedzającym świat materialny stworzeniu wszelkich duchów.
Do przyznania ich stworzeniu pierwszeństwa w czasie przed stworzeniem człowieka skłaniają pośrednio teksty o rajskiej próbie i o upadku prarodziców, zawierające już elementy biblijnej demonologii. Rajski bowiem ich upadek został wywołany przez tajemniczego węża, o którym Objawienie biblijne, z upływem wieków coraz bardziej wzbogacane, ostatecznie stwierdzi, że zwie się on diabeł i szatan (Ap 12,9). Jest to upadły anioł, jak należy wnioskować z niejednego tekstu w Nowym Testamencie (Por. Mt 25,41; 2 Kor 12,7; Ef 6,12). Podobnie też wejścia do raju po wygnaniu zeń Adama i Ewy strzegą cheruby (Rdz 3,24). Istniały więc cheruby już przed pierwszą parą ludzi[6].
Według św. Augustyna akt stworzenia aniołów dokonał się pierwszego „dnia”, ale już po stworzeniu Nieba i Ziemi, mianowicie, gdy Bóg wyrzekł słowa: „Niech stanie się światłość”. Miało to miejsce przed powstaniem słońca i innych gwiazd, a więc autorowi nie chodziło o światło pochodzące od obiektów fizycznych, ale jakieś światło natury duchowej.
W Liście do Kolosan (1, 15-17) czytamy o Chrystusie: „On jest obrazem Boga niewidzialnego – Pierworodnym wobec każdego stworzenia, bo w Nim zostało wszystko stworzone: i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne, czy Trony, czy Panowania, czy Zwierzchności, czy Władze. Wszystko przez Niego i dla Niego zostało stworzone”.
O tym, że Bóg stworzył aniołów przed stworzeniem człowieka – poucza wiernych Sobór Laterański IV w roku 1215. Pogląd ten podtrzymał i rozwinął zarówno św. Tomasz z Akwinu, jak i szkoła franciszkańska z Janem Dunsem Szkotem. W symbolu Apostolskim Kościół wyznaje, że Bóg jest „Stwórcą nieba i ziemi”, a w Symbolu Nicejsko-Konstantynopolitańskim uzupełnia: „Wszystkich rzeczy widzialnych i niewidzialnych”. Tę samą prawdę potwierdza Sobór Laterański IV, którego sformułowanie przejął Sobór Watykański I, wykładając następująco naukę o stworzeniu: Bóg „od początku czasu stworzył z nicości podobnie jeden i drugi rodzaj stworzeń, istoty duchowe i materialne, tj. aniołów i ten świat, a na koniec, jakby jednocząc jedno i drugie, stworzył naturę ludzką złożoną z duszy i ciała”(por. KKK, 327).
Katechizm Kościoła Katolickiego podaje, że: „Aniołowie są obecni od chwili stworzenia” (KKK, 331). Aniołowie są czystymi duchami. Bóg powołał do bytu stworzenia duchowe i cielesne, a potem naturę ludzką złożoną z ducha i ciała[7].
Boże, który przenikasz naszą ziemską rzeczywistość nadprzyrodzonymi mocami, przyjmij te modlitwy i przez niebiańskich posłańców zsyłaj wszystkim, za których się modlimy, dobre natchnienia; zachowuj ich w zdrowiu i pozwalaj odnosić zwycięstwo. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen
Kapłan: Pan z wami.
Niech was błogosławi Bóg wszechmogący, Ojciec i Syn, † i Duch Święty. W. Amen
ks. Krzysztof Pelc CSMA
[1] Teofil Lenartowicz, Zachwycenie (fragmenty), http://michal.org.pl/czytelnia/poezja/teofil-lenartowicz-zachwycenie.html, [dostęp 11.06.2021].
[2] Por. A. Jankowski, Aniołowie wobec Chrystusa, Kraków 2018, s. 30.
[3] Por. Służą – strzegą – prowadzą, https://www.niedziela.pl/artykul/149124/nd/Sluza-%E2%80%93-strzega-%E2%80%93-prowadza, [dostęp 10.05.2021].
[4] A. Jankowski, Aniołowie, dz. cyt., tamże, s. 30- 31.
[5] R. Zając, dz. cyt., tamże.
[6] Tamże, s. 33-34.
[7] Z. Kijas OFMConv, Aniołowie, dz. cyt., tamże.
