MEDYTACJA CZWARTA O ISTNIENIU I LICZBIE ANIOŁÓW
Według nauki Kościoła istnienie aniołów jest czymś oczywistym, bogato poświadczonym przez tradycję i stąd nie podlega żadnym wątpliwościom. Katolicki katechizm uczy, że: Świadectwo Pisma Świętego o istnieniu aniołów jest jednoznaczne i spotykamy się z nim na wielu miejscach… Obok świadectwa Pisma ważne jest przede wszystkim świadectwo liturgii Kościoła. Aniołowie nie są w niej postaciami marginalnymi. Mówi o nich liturgia mszalna w Sanctus Modlitwy Eucharystycznej. Opierając się na tych świadectwach Pisma, liturgii i pozostałej tradycji, Kościół w swoim nauczaniu mówił wielokrotnie w sposób oficjalny o egzystencji aniołów.
Katechizm ujmuje sprawę syntetycznie: Istnienie istot duchowych, niecielesnych, które Pismo Święte zazwyczaj nazywa aniołami, jest prawdą wiary. Świadectwo Pisma Świętego jest tak oczywiste, jak jednomyślność Tradycji (KKK, 328).
Bóg stworzył aniołów jako istoty osobowe, odrębne od ludzi. Kościół naucza, że wszyscy aniołowie zostali stworzeni bezpośrednio przez Boga, nie precyzuje jednak bliżej sposobu ich stworzenia. Nietrudno jednak stwierdzić, że podobnie jak pozostałe stworzenia materialne, aniołowie zostali powołani do życia przez Boże słowo: Bóg rzekł i stało się. Bóg powołał je do życia z niczego. Św. Tomasz uczył ponadto, że Bóg dał im istnienie przez swoją wolę, czyli w sposób zupełnie wolny[1]. Anioł jest posłańcem Bożym, istotą rozumną, stworzoną przez Boga i odrębną od ludzi. Nie są więc aniołowie personifikacją Bożych przymiotów lub sił natury, lecz osobami i podobnie jak osoby posiadają rozum, wolną wolę, stąd też mogą decydować o swoim losie. Kiedy mówimy natomiast, że aniołowie są „odrębni od ludzi” oznacza to, że mają inną od nas naturę, którą Pismo Święte opisuje jako doskonalszą od ludzkiej.
Doktor Anielski uważał, że doskonałość stworzenia wymaga, aby istoty duchowe przewyższały ilością swą byty materialne, im bowiem coś jest bardziej doskonałe, tym istnieje w większej ilości. Należy tak powiedzieć: aniołowie jako jestestwa niematerialne istnieją w jakiejś wielkiej liczbie, i co do tego górują nad wszelką wielością materialną[2].
Z tekstu biblijnego wynika, że istnieje bardzo wielu aniołów. Księga Daniela mówi wręcz o milionach istot niebieskich: „Tysiąc tysięcy służyło Mu, a dziesięć tysięcy po dziesięć tysięcy stało przed Nim” (Dn 7, 10). Autor Listu do Hebrajczyków mówi wręcz o „niezliczonej liczbie aniołów” (Hbr 12, 22). Nie wiemy dokładnie, ilu jest aniołów, okryte jest to tajemnicą. Na przestrzeni wieków istniało wiele spekulacji na ten temat. Wydaje się, że jest przynajmniej tylu aniołów, ilu ludzi, którzy żyli, żyją i żyć będą na ziemi. Istnieje bowiem przekonanie, że każda osoba posiada swojego anioła stróża, który w przypadku jej śmierci nie przechodzi na inną osobę, lecz pozostaje z nią w wieczności[3].
Niebo „miejsce” przebywania aniołów
Wyrażenie «niebo i ziemia» (Rdz 1,1)w Piśmie Świętym oznacza to wszystko, co istnieje – całe stworzenie. Wskazuje również na więź, jaka jednoczy i rozdziela niebo i ziemię: «Ziemia» jest światem ludzi (Por. Ps 115,16), «niebo» lub «niebiosa» mogą oznaczać firmament (Por. Ps 19,2), ale także własne «miejsce» Boga: «Ojca naszego, Który jest w niebie» (Mt 5,16; por. Ps 115, 16), a więc także «niebo», którym jest chwała eschatologiczna. Słowo «niebo» wskazuje w końcu «miejsce» stworzeń duchowych – aniołów – które otaczają Boga” (Por. KKK, 326). Tak więc Bóg od początku stworzył obie rzeczywistości: duchową i cielesną, świat ziemski i świat anielski. W Księdze Wyjścia 20, 11 znajdujemy znamienne stwierdzenie: „w sześciu dniach bowiem uczynił Pan niebiosa, ziemię, morze oraz wszystko, co jest w nich”, „miejsce” przebywania. Jest nim niebo jako „mieszkanie” Boga, przeciwstawione ziemi danej ludziom. Biblia nazywa ich niebiańskimi duchami i wojskiem niebieskim (por. Łk 2, 13). Aniołowie „mieszkają” w Niebie, ale zarazem są bytami, które pośredniczą między Stwórcą a stworzoną rzeczywistością, ponieważ mają możliwość przemierzania przestrzeni istniejącej pomiędzy sacrum a profanum, pomiędzy Niebem a ziemią[4].
W Księdze Jozuego 5,14 odnaleźć można aniołów, jako wojsko niebieskie. Funkcje szczegółowe przypisywane są serafinom i cherubinom. Pierwsi stoją przed Bożym tronem, głosząc chwałę JHWH i oczyszczając stworzenia zbliżające się do Boga (Iz 6,2-3.7). Drudzy – których określenie jest pochodzenia mezopotamskiego – chronią wejście do raju i są nosicielami Boga, podtrzymując Boży tron, czy unosząc rydwan Jahwe. Będąc wojskiem samego Boga, wielbią Go, współdziałają z Nim na ziemi, jako Jego wysłannicy do ludzi[5].
W hymnie pokutnym z Księgi Nehemiasza czytamy:
Ty, Jahwe, jesteś jedyny, Ty uczyniłeś niebiosa, niebiosa niebios i całe ich wojsko,
ziemię i wszystko, co na niej, morza i wszystko, co w nich.
Ty ożywiasz to wszystko, a wojsko niebios oddaje Ci pokłon (Ne 9,6).
Stwórca niebios jest tu także Stwórcą dwukrotnie wspomnianego w tym urywku wojska niebios, w którym to określeniu można upatrywać synonim tak gwiazd, jak aniołów, jak o tym mówi psalmista:
Błogosławcie Jahwe, wszyscy Jego aniołowie, pełni mocy bohaterowie, wykonujący Jego rozkazy… Błogosławcie Jahwe, wszystkie Jego zastępy,
słudzy Jego, pełniący Jego wolę (Ps 103,20n).
Stworzeni na obraz i podobieństwo Boże
Św. Jan Paweł II wygłosił w roku 1986 podczas środowych audiencji generalnych sześć katechez dotyczących aniołów. Mówił w nich m.in., że aniołowie, jako stworzenia natury duchowej, posiadają rozum i wolną wolę w stopniu doskonalszym niż człowiek, niemniej w stopniu skończonym. Są oni więc bytami osobowymi i w tym znaczeniu także oni stanowią obraz i podobieństwo Boga[6]. Wobec Boga, Który jest Duchem absolutnie doskonałym, świat stworzeń duchowych jest z natury, tzn. z racji swojej duchowości, o wiele bliższy, aniżeli świat stworzeń materialnych. Stanowi on jakby najbliższe «środowisko» Stwórcy. Pismo Święte daje wyraźne świadectwa tej bliskości: mówiąc o aniołach posługuje się takimi przenośniami, jak «tron Boga», Jego «zastępy», Jego «niebiosa»[7].
W życiorysach świętych którzy odznaczali się nabożeństwem do duchów niebieskich znajdują się niekiedy wprost opisy wyglądu anioła. Święta Mechtylda widzi aniołów stróżów zakonnic ze swego klasztoru „w postaci małych dzieci niezwykłej piękności” niosących „kwitnące berła i złote kwiaty”. Z kolei św. Gertruda porównuje swego anioła stróża do „jaśniejącego księcia przyodzianego we wspaniałe ozdoby”. Natomiast archanioł, który nie opuszcza Franciszki Rzymianki, jest przez nią opisany jako „dziewięcioletni chłopiec z ramionami skrzyżowanymi na piersi, ze złotymi, kręconymi włosami opadającymi na szyje˛ i ramiona”. Nosi olśniewająco białą szatę, a na niej małą tunikę, która wydaje się raz bielsza niż śnieg, raz błękitna, a raz czerwona jak płomień´”[8].
Aniołowie mają swoje – ważne miejsce również w literaturze. W Boskiej komedii, w raju Dante Alighieri ukazuje aniołów, jako najwyższy szczebel wśród istot stworzonych, a ich zadaniem nie jest już służenie człowiekowi, ale oddawanie czci Bogu. Uczestniczą w życiu Bożym poprzez kontemplacje miłość i uwielbienie. Poeta ukazuje cały dynamizm tego uwielbienia pisząc:
Światłość ujrzałem w postaci strumienia
pełna błyskawic; jaskry i stokrocie
brzeg jej malują w różnobarwne lśnienia.
Z niej żywych iskier ulatują krocie
i każda w kwiatu jednego koronie utkwi,
jak rubin oprawiony w złocie.
W raju aniołowie byliby wiec, jak chce Dante, pośrednikami pomiędzy Bogiem i błogosławionymi. Aniołowie, w pierwszym rzędzie archanioł Gabriel, otaczają Maryję „lica, które do Chrystusa najpodobniejsze” [9].
Boże, Ty z podziwu godną mądrością wyznaczasz obowiązki Aniołom i ludziom, spraw, aby na ziemi strzegli naszego życia Aniołowie, którzy w niebie zawsze pełnią służbę przed Tobą. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen
Kapłan: Pan z wami.
Niech was błogosławi Bóg wszechmogący, Ojciec i Syn, † i Duch Święty. W. Amen
Ks. Mateusz Szerszeń CSMA
[1] Z. Kijas OFMConv, Aniołowie w nauczaniu Kościoła, w: Księga o aniołach, red. H. Oleschko, Kraków 2002, s. 246.
[2] Tamże, s. 247.
[3] Por. Tamże, s. 248.
[4] https://www.naszczas.pl/duch/skad-sie-wzieli-aniolowie/?lubie=117297, [dostęp 10.05.2021].
[5] Por. Aniołowie w Piśmie Świętym, https://szlakami.pl/aniolowie-w-pismie-swietym/, [dostęp 10.05.2021].
[6] Por. Jan Paweł II, Audiencja Generalna, 6 czerwca 1986 r., w: Jan Paweł II naucza, dz. cyt., s. 22.
[7] Por. Jan Paweł II, Audiencja Generalna, 9 lipca 1986 r., tamże, s. 27.
[8] Ks. I. Werbiński, Aspekty anielskie w hagiografii, w: Księga o Aniołach, dz. cyt., s. 289.
[9] Z. Kijas, Aniołowie, dz. cyt., s. 261-262. Iskra symbolizuje anioła, który wychodzi ze strumienia boskiego światła, aby osiąść następnie na kwiatach, będących świętymi w raju.
