MEDYTACJA DWUDZIESTA DZIEWIĄTA
O OBECNOŚCI ŚW. MICHAŁA ARCHANIOŁA I ANIOŁÓW W LITURGII KOŚCIOŁA
Liturgia Kościoła przypomina udział aniołów w dziejach zbawienia i odkupienia, w obecności aniołów celebruje się oficjum chwały, anielskiej posłudze liturgia powierza modlitwy wiernych, cierpienia pokutujących, a także obronę niewinnych przed zasadzkami Złego[1]. Liturgia Mszy św. jak i Liturgia godzin (Codzienna modlitwa Ludu Bożego) ukazują potrójną rolę św. Michała w służbie Kościoła: jest on zwycięzcą w walce z szatanem; jest orędownikiem Kościoła przed Bogiem oraz jest przewodnikiem dusz opuszczających ten świat[2]. W roku liturgicznym są też dni, w których Kościół oddaje szczególną cześć św. Michałowi Archaniołowi i Aniołom.
O Chryste, świętych Aniołów ozdobo,
Twórco i Zbawco ludzkiego rodzaju,
dozwól osiągnąć nam błogosławione
przybytki niebian.
Anioł pokoju, Michał, niechaj zstąpi
W dom nasz z niebiosów, by jako błogiego
Twórca pokoju, wygnał do podziemi
Łez pełne wojny.
Niech przewodniczka pokoju i Matka
Światła, Dziewica i święty Aniołów
Chór będą przy nas zawsze, jak i wojska
Lśniącego nieba[3].
Zwycięzca w walce z szatanem
W hymnie, na rozpoczęcie godziny czytań w liturgiczne święto Archaniołów: Michała, Gabriela i Rafała, św. Michał jawi się jako „Książe wojsk niebieskich, Nie zwyciężony w żadnym boju”. Pierwsza zaś antyfona psalmodii tejże „Godziny czytań” zwraca uwagę na dostrzegalne w przyrodzie skutki jego działania: „Poruszyło się morze i zadrżała ziemia, / gdy archanioł Michał zstępował z nieba”[4]. To do niego zwraca się Kościół z ufną prośbą, aby swą prawicą umocnił nas i poddał działaniu Bożej łaski, Bożej miłości. Do tego motywu nawiązuje też hymn z jutrzni, którego autorem najprawdopodobniej jest Rabanus Maurus († 856), opat z Fuldy. Po uwielbieniu Chrystusa, „blasku Ojca”, tak wypowiada się Kościół w tym hymnie:
„Cześć niesiemy Archaniołom,
Twego domu jasnym duchom,
Nade wszystko zaś wodzowi
Walecznemu hufców nieba
Michał bowiem swą potęgą
Zadał klęskę Szatanowi”
Św. Michał jawi się bowiem w liturgii Kościoła jako szczególny orędownik w walce z szatanem, ze złem, jako przewodnik po drodze zbawienia. W hymnie nieszpornym Kościół prosi, by Chrystus, zebranym w Jego domu, w Jego Kościele, posłał „anioła pokoju, Michała”, a to po to, aby osłonił ich swą mocą, żeby „mogli pomnażać wszelkie dobro”.
Wyróżniony przez liturgię tytuł św. Michała Archanioła – Wodza hufców anielskich, walczącego ze smokiem – symbolem szatana, ma swe źródło w wizji św. Jana zapisanej w Apokalipsie (Ap 12, 1-18) czytanej podczas liturgii słowa we Mszy św. Dlatego też w ikonografii przedstawiany bywa jako uskrzydlony rycerz w zbroi, z mieczem lub włócznią, gdy pokonuje demona, często ukazanego pod postacią smoka. Niekiedy trzyma w ręku wagę, na której waży dusze ludzkie.
Orędownik Kościoła przed Bogiem
Św. Michała Archanioła spotykamy w liturgii nie tylko 29 września w święto ku czci świętych archaniołów Michała, Gabriela i Rafała,[5], ale w różnych wydarzeniach liturgicznych: wzywa się go też imiennie w Litanii do Wszystkich Świętych, którą odmawia się w ramach celebracji Wigilii Paschalnej, jak też ważnych wydarzeń w życiu Kościoła, np. przy święceniach biskupich, prezbiteratu, w uroczystość konsekracji dziewic. Kościół zwraca się też wielokrotnie o jego wstawiennictwo w obrzędzie egzorcyzmu.
W prośbach modlitwy porannej Jutrzni w Święto Archaniołów Michała, Gabriela i Rafała Kościół błaga: „Boże, poślij na pomoc swojemu ludowi archanioła Michała, niechaj nas broni w walce ze złymi duchami”.
W Hymnie wieczornej modlitwy Nieszporów wierni proszą: „Poślij nam, Chryste, anioła pokoju, / Michała, który zebranych w Twym domu / Osłoni mocą, by mogli pomnażać / Wszelakie dobro” /
Przewodnik dusz opuszczających ten świat (psychopompos)
W Nieszporach, wieczornej modlitwie, Kościół zanosi do Boga prośbę: „Niech święty Michał zaprowadzi dusze wiernych zmarłych do światłości wiekuistej”. Lud Boży nowego Przymierza, przez wstawiennictwo archanioła Michała, prosi Chrystusa: „Twoja dobroć niech oczyści / Nas na duszy i na ciele / I wprowadzi w bramy raju”.
To, co znalazło swój wyraz w oficjalnej modlitwie Kościoła, było wiarą wielu chrześcijan w ciągu wieków, iż św. Michał Archanioł broni przed szatanem każdego umierającego, kiedy toczy on ostatnią walką i gdy ważą się jego losy w wieczności. A gdy bój zakończy się zwycięstwem Boga w człowieku, Archanioł Michał z Aniołem Stróżem towarzyszą duszom zmarłych na sąd Boży i z radością prowadzą zbawioną duszę do nieba[6].
NA OFFERTORIUM[7]
Wokół ołtarza Aniołów chóry
Srebrnymi pióry lśnią.
A Michał Święty w strzeliste ręce
Złoty trybularz wziął.
Dymu się wznosi tysiąc obręczy
Milion się tęczy barw.
I oto strzela z Aniołów serca
Wonnej modlitwy czar!
Nucą Potęgi, Trony i Moce,
Pieśń się trzepoce wzwyż,
Gdzie Pan nad światy
Przez gwiezdne kraty
Słucha wśród wiecznych cisz.
I ty przez chwilę w Aniołów gronie
Schylony nisko stań
Dla tej Ofiary
Twe biedne dary
Przyjmie łaskawie Pan.
Kapłan: Pan z wami.
Niech was błogosławi Bóg wszechmogący, Ojciec i Syn, † i Duch Święty. W. Amen
ks. Krzysztof Pelc CSMA
[1] Ks. Stefan Koperek CR, Św. Michał Archanioł w liturgii, mps, s. 1.
[2] Ks. J. Janicki, Święty Michał Archanioł – Patron miasta i gminy Słomniki. Historyczne i teologiczne znaczenie herbu, http://www.parafiaslomniki.pl/attachments/article/29/sw_michal_archaniol.pdf, [dostęp 10.06.2021].
[3] Christe, sanctorum decus angelorum, tł. L. Staff, hymn brewiarzowy, Nieszpory, 29 września, http://michal.org.pl/czytelnia/poezja/leopold-staff-christe-sanctrorum-deus.html (dostęp,11.06.2021].
[4] por. Liturgia godzin. T. IV, Poznań 1988, s. 1212-1213.
[5] Do posoborowej reformy kalendarza każdy z tych archaniołów miał swoje oddzielne święto (były to dni 29 września, 24 marca i 24 października) – W. Zalewski, Rok kościelny, Warszawa 1993, s. 388-395.
[6] Por. W. Zaleski, Święci, dz. cyt., s. 581; Archanioł Michał – Książe aniołów, Nasza Arka, nr 9 (2004), s. 5.
[7] Ks. F. Ochała CSMA, Na Offertorium, Anioł w poezji, dz. cyt., s. 82.
