Wychowanie patriotyczne.
Potocznie patriotyzm najczęściej i najkrócej definiowany jest jako miłość do Ojczyzny. Nierzadko także zdarza się, że terminy naród i Ojczyzna bywają używane zamiennie. Zachodzi stąd konieczność przybliżenia tego pojęcia.
Czym jest Ojczyzna? Punktem wyjścia dla polskiego rozumienia „Ojczyzny” była łacińska „patria”, związana z domem, ojcem i dziedzictwem po nim, z czasem głównie z instytucją państwa. Etyka katolicka, idąc za św. Tomaszem, wiąże ściśle stosunek do Ojczyzny z relacją do rodziców i obejmuje jedną cnotą pietyzmu i jednym przykazaniem „Czcij ojca swego i matkę swoją”, bo Ojczyzna to nie tylko jacyś tam ludzie.
„Jesteśmy potomkami, jesteśmy synami i córkami, jesteśmy dziećmi Ojczyzny, których łączy pewna więź – wzajemność”. Analizując współcześnie treść słowa patriotyzm, mówi się, że w określenie Ojczyzny muszą wejść więzi nieformalne takie jak: tradycja, obyczaj, wspólne pochodzenie, kultura – a więc czynniki o charakterze wspólnotowym. Do tych czynników należy przede wszystkim zaliczyć język. Relacje osobowe są ściśle związane z różnymi kategoriami wartości, czyli z tym, co cenimy, kochamy i ku czemu dążymy. Z osobami stanowiącymi naród wiąże nas mądrość pozwalająca rozpoznać i stosować to wszystko, co służy dobru człowieka i jego prawdziwemu szczęściu.
Ojczyzna ma znaczenie przede wszystkim duchowe. W niej kształtuje się i wyraża duch narodu. W jej zakres wchodzi cała „antropogenetyczna przestrzeń” narodzin: ziemia, rodzice, historia, tradycja, królestwo genezy ducha, misterium inicjacji społecznej, cały świat początków.
Ks. B. Markiewicz wyprowadził miłość Ojczyzny z nauki Chrystusa, a realizację tej powinności widział w poświęcaniu się i trudzeniu dla niej. Uczucie, jakim darzy się Ojczyznę, nie może być krótkotrwałe czy okazjonalne, dlatego musi być ujęte w kształt „powściągliwości i pracy”. Bo ta wartość zakłada trwałość, konsekwencję, a nade wszystko poświęcenie się. Osoby powściągliwe i pracowite, ze względu na dobro Ojczyzny nie tylko potrafią rezygnować z używek i zbytecznych wydatków, ale z zaoszczędzonych środków wspierać ubogich w społeczności, bezinteresownie udzielać się nie tylko na polu chwały, ale także w czasie pokoju. „Powściągliwość i praca” prowadzi do miłości wszech narodów i ludzi, czyli do braterstwa ludów, do harmonii duszy i ciała, do doskonałości duszy ludzkiej.
M. Bocheński uważa, że Ojczyzna jest przedmiotem ontologicznie złożonym, choć etycznie prostym. Etyczna prostota pojęcia Ojczyzny wynika z faktu, że jest ona w pewnym sensie źródłem bytu. „Jesteśmy takimi, jakimi jesteśmy, dlatego żeśmy się w takim kraju, klimacie, w takich warunkach biologicznych i z takich rodziców urodzili, żeśmy się w takiej kulturze wychowali, że oddziaływały na nas zebrane w ciągu wieków i potężnie działające wpływy wszelkiego rodzaju, od fizykochemicznych do religijnych włącznie”. Spośród wielu elementów, które składają się na pojęcie Ojczyzny, należy szczególnie podkreślić znaczenie kultury rozumianej jako „ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowościom i następnym pokoleniom”.
Ks. Paweł Nowogórski CSMA
Artykuł ukazał się w marcowo-kwietniowym numerze „Któż jak Bóg” 2-2015. Zapraszamy do lektury!
