Troska o kulturę narodową (3)
Każdy człowiek pragnie scalać swoje życie, by w ten sposób uwolnić się od grożącej mu alienacji. Każdy zastanawia się nad swoim losem i własnym postępowaniem w otaczającym go świecie. Każdy dokonuje wyborów moralnych i podejmuje odpowiadające im akty. Może dlatego pytanie o to, co dobre a co złe, nieustannie narzuca się ludziom, drąży ich psychikę niezależnie od epoki, stopnia kultury osobistej czy przynależności do określonej grupy społecznej.
Życie wartościami i dla wartości odróżnia człowieka od zwierząt. Człowiek jest nosicielem, odkrywcą, uczestnikiem, twórcą i użytkownikiem wartości. Żyjąc wartościami realizuje nowe wartości i równocześnie sam urzeczywistnia się jako wartość. Opierając się na wartościach, jednostka jest w stanie wypracować nowe wzorce zachowania i odniesienia do siebie, innych ludzi i świata.
Można powiedzieć, że wartości uczestniczą w procesie kształtowania człowieka oraz mają szeroki wpływ na rozwój osoby, pełniąc następujące funkcje: poznawczo-motywacyjne, tzn. mobilizujące do takiego a nie innego postępowania; modelowo-wzorcowe, tzn. dostarczające konkretnych przykładów właściwego bycia w świecie i wspólnocie; wspomagające, przez co należy rozumieć, że dostarczają konkretnej pomocy w kształtowaniu własnego człowieczeństwa.
Urodzeni poszukiwacze
Do istotnych cech rozwojowych człowieka należy silna potrzeba poznawania, badania, dociekania, odkrywania wartości siebie oraz wartości istniejących poza człowiekiem, do których może on dążyć. Człowiek z natury swojej jest istotą otwartą na świat. E. V. Frankl rozumiał to otwarcie jako wyrastanie poza rzeczywistość fizycznych i psychicznych fenomenów i kierowanie się ku rzeczywistości nieskończenie tamtą przewyższającej, ku światu obiektywnych wartości i sensów.
Świat ten jest hierarchicznie zróżnicowany i ma swój fundament i źródło w Nadosobie – Bogu – Wartości Najwyższej. Bóg-Osoba jest ucieleśnieniem najwyższych, osobowych wartości. Odniesienia osobowe do Boga stanowią Nadsens, którego świadomie lub nieświadomie poszukuje każdy człowiek. Te relacje z Bogiem pomagają człowiekowi w rozwoju osobowym oraz w odnalezieniu indywidualnego sensu życia, który realizuje się w odniesieniu do ludzi i przedmiotów.
Godność i wielkość osoby odnajdujemy w Chrystusie jako pośredniku między Wartością Najwyższą – Bogiem, a wartością ograniczoną – człowiekiem. Chrześcijańska koncepcja wartości zakłada, że wszystkie wartości: niższe (witalne, zmysłowe) i wyższe (duchowe) związane są z osobą ludzką i mają na celu jej doskonalenie.
Ze swojej istoty człowiek otwarty jest nie tylko w stronę rzeczy prawdziwych, dobrych i pięknych, ale też w kierunku samej prawdy, dobra i piękna. W tej właśnie otwartości znajduje swą podstawę właściwa dla człowieka transcendencja. Poprzez nią człowiek jest otwarty na to, co nieskończone.
Możemy zatem niewątpliwie powiedzieć, że wartości nie tylko uczestniczą w wielowymiarowym rozwoju osobowym człowieka, ale przede wszystkim nadają temuż rozwojowi cel oraz sens i kształt. Wśród nich szczególnie ważne są wartości religijne.
Pierwszy krok na drodze do odrodzenia
W pismach bł. ks. B. Markiewicza odnaleźć można wielokrotnie powtarzane nauki na temat rangi i potrzeby odnowienia wartości religijnych. Zwracał się on do duchowieństwa, ale także do nauczycieli, rodziców i wychowawców, by pamiętali o tym, że z ogólnego zacofania, w tym także materialnego i społecznego, podnieść człowieka może przede wszystkim dobre wychowanie w duchu wartości religijnych. Chrześcijaństwo może stać się źródłem postępu społecznego. Ks. Markiewicz był głęboko przekonany o tym, że odnowienie troski o wartości religijne to pierwszy krok dla narodowego odrodzenia. Przywoływał on m.in. słowa proroka Izajasza, który wołał: „Przeto lud mój pójdzie w niewolę przez brak rozumu: (…) jego pospólstwo uschnie z pragnienia”.
Wartości religijne muszą zajmować pierwsze miejsce w nauczaniu szkolnym. Należy także podejmować wysiłek ewangelizowania dorosłych, ciągłego katechizowania ich. Istotne tutaj są również sztuka sakralna i sposób sprawowania sakramentów, gdyż w nich też jest obecny element codziennej kultury religijnej. Należy zachęcać do lektury religijnej literatury i Pisma Świętego, ale też podejmować rozmowy na te tematy. Spłycenie życia religijnego sprzyja tworzeniu się „mielizn” w obrębie kultury narodowej. Te dziedziny życia kulturalnego są bowiem ze sobą ściśle związane i dopełniają się wzajemnie.
ks. Paweł Nowogórski CSMA
Artykuł ukazał się w dwumiesięczniku „Któż jak Bóg” (1/2021)
(fot. 3D_generator/getty images)
