Anielskie atrybuty

Obchodząc w tym czasie święto Świętych Archaniołów, w tym naszego patrona św. Michała Archanioła, przyjrzymy się atrybutom Księcia Wojsk Niebieskich. Dzięki temu będziemy mogli rozpoznać go na wielu przedstawieniach ikonograficznych, w których podkreślane są różne role św. Michała Archanioła.

Wielkie Zawierzenie Św. Michałowi Archaniołowi – ks. M. Szerszeń

Najbardziej waleczny z Aniołów opisywany jest w Apokalipsie (Ap 12, 7) jako ten, który ma stoczyć bój ze smokiem, stając na czele swojego wojska. W tej roli św. Michał występuje najczęściej, dlatego zwykle możemy zobaczyć go z mieczem lub oszczepem zakończonym krzyżem, ubranego w zbroję, z symbolizującym Szatana smokiem u stóp. W ręku Michała Archanioła artyści umieszczają niekiedy tarczę ozdobioną napisem Quis ut Deus, czyli „Któż jak Bóg”, co odnosi się bezpośrednio do tradycji, według której Książę Niebieskich Zastępów miał na początku czasów wystąpić przeciw zbuntowanym aniołom z tym okrzykiem na ustach.

W przedstawieniach Sądu Ostatecznego św. Michał występuje także jako anioł sprawiedliwości i sądu. To on będzie ważył ludzie dusze, dlatego przedstawiany jest w tym kontekście z wagą w dłoni. Jako anioł miłosierdzia często podnosi on wagę wysoko, aby Szatan nie mógł strącić z niej duszy.

Anioł miłosierdzia. Jak św. Michał Archanioł oddał sąd w ręce Boże?

O wysokiej godności tego Anioła, określanego jako jeden z pierwszych książąt (Dn 10,13) świadczy m.in. diadem, umieszczany niekiedy na jego głowie. Zaś w sztuce bizantyjskiej będzie on częściej niż w zbroję ubrany w szaty dworskiego dygnitarza.

Archanioł Michał – ikona z XVII wieku, pochodząca z Lipia, Muzeum Historyczne w Sanoku. Fot. Wikimedia Commons | domena publiczna

Przedstawienia św. Michała Archanioła różnią się w sztuce zachodniej i wschodniej. Na Zachodzie będzie on częściej wodzem i wojownikiem, natomiast na Wschodzie dostojnym obrońcą świętości. Jeśli atrybuty anioła nie są wyeksponowane na tyle, abyśmy łatwo odróżnili św. Michała od innych aniołów, należy starać się odnaleźć pełnioną przez niego w danym przedstawieniu rolę. Ponad te wymienione powyżej, dodać możemy pełnioną przez św. Michała rolę opiekuna Narodu Wybranego (por. Dn 10,21 oraz Dn 12,1-3). W takiej roli może być on przedstawiony m.in. w scenach ucieczki Izraelitów z Egiptu czy walk Izraela z wrogimi wojskami.

Dorota Szumotalska

Artykuł ukazał się w dwumiesięczniku „Któż jak Bóg” (5/2018)