O bazylice niebiańskiej na Gargano | MEDYTACJA XXII

MEDYTACJA DWUDZIESTA DRUGA

O BAZYLICE NIEBIAŃSKIEJ NA GARGANO

W V wieku, a dokładniej w 490 r. na gargańskich wzgórzach zaginął przepiękny byk. Należał on do bogatego dowódcy wojsk, o imieniu Elvio Emanuele. Po długotrwałym przeczesywaniu okolicznych miasteczek, właściciel wreszcie znalazł zwierzę, które klęczało przed znajdującą się na szczycie góry grotą. Zniecierpliwiony Elvio wystrzelił do zwierzęcia z łuku, strzała jednak zawróciła, raniąc strzelającego. Dowodzącemu na co dzień wojskiem mężczyźnie ciężko było uwierzyć w to, co zobaczył. Poprosił więc o pomoc lokalnego biskupa – bł. Wawrzyńca, który zarządził w mieście przez trzy dni post i modlitwę. Pod koniec ostatniego dnia pokuty biskupowi ukazał się anioł, mówiąc: „Ja jestem archanioł Michał, stojący przed obliczem Boga. Grota jest mnie poświęcona; ja jestem jej strażnikiem… Tam, gdzie się otwiera skała, będą przebaczane grzechy ludzkie… Modlitwy, które będziecie tu zanosić do Boga, zostaną wysłuchane”.

Miecz św. Michała Archanioła

W dzisiejszych czasach, kiedy swój renesans przeżywa droga św. Jakuba (Camino de Santiago), niewiele osób ma świadomość, że w średniowieczu jednym z najbardziej uczęszczanych szlaków pielgrzymkowych – była pielgrzymka śladami sanktuariów św. Michała Archanioła. Pątnicy pokonywali wówczas dwa tysiące kilometrów odwiedzając sanktuaria znajdujące się na terenie dzisiejszej Francji i Włoch. Pielgrzymi swą wędrówkę rozpoczynali w Mont-Saint-Michel na wybrzeżu Normandii, w połowie drogi nawiedzali sanktuarium Sacra di San Michele na północy Italii, by ostatecznie dotrzeć do najbardziej znanego miejsca objawień archanioła we włoskim Gargano.

Z czasem zauważono, że miecz św. Michała, zwany też linią św. Michała, można „wydłużyć” o kolejne dwa sanktuaria: Saint Michael’s Mount w Anglii oraz Μονή Αρχαγγέλου Μιχαήλ του Πανορµίτη (klasztor Archanioła Michała Panormitis) na należącej do Grecji wyspie Symi. Do wymienionych pięciu miejsc kultu później dołączono jeszcze dwa średniowieczne klasztory: Skelling Michael w Irlandii oraz Stella Maris w Izraelu (ten ostatni jako jedyny nie ma w nazwie św. Michała)^[1]. W ten sposób połączone sanktuaria poświęcone św. Michałowi Archaniołowi utworzyły linię niemal idealnie prostą, sięgającą od Irlandii aż do Izraela. Czy to tylko zbieg okoliczności? Ta tajemnicza linia św. Michała Archanioła – według legendy – odzwierciedla uderzenie miecza, którym zadał on cios diabłu, by strącić go do piekieł. Stało się to po tym, jak odbyli oni apokaliptyczną walkę w niebiosach.

Większość sanktuariów położona została na skalistej, trudno dostępnej górze. Według podań, niektóre z przybytków znaczone są szczególną obecnością księcia aniołów. W Wielkiej Brytanii w V wieku św. Michał objawił się rybakom, ratując ich przed niechybną śmiercią w morzu. Trzy wieki później we Francji ukazał się bp. Aubertowi, prosząc go o wybudowanie kaplicy. Podobnie było we włoskiej Sacri, gdzie na polecenie Archanioła, wzniesienia kościoła na górze, podjął się bardzo oddany pogromcy duchów piekielnych pustelnik św. Jan Wincent. I choć trudno nie oddać chwały tym miejscom, zwłaszcza że dwa ostatnie stały się siedzibami zakonu benedyktynów i znacząco wpłynęły na chrześcijański kształt Europy, to jednak żadne z powyższych sanktuariów nie odegrało tak znaczącej roli w życiu Kościoła jak świątynia Monte di Sant’Angelo na górze Gargano^[2].

Objawienia św. Michała Archanioła na Górze Gargano

Na Górze Gargano, we Włoszech znajduje się obecnie najsłynniejsze sanktuarium św. Michała Archanioła. Początki Sanktuarium sięgają końca V i pierwszych dziesięcioleci VI wieku. Najstarsze źródła pisane świadczące o starożytności tego miejsca to: dwa listy papieża Gelazego I pisane na przełomie 493 i 494 roku, pierwszy – do biskupa Giusto z Larino i drugi – do biskupa Potenza Herculentiusa (492 – 496), a także krótka wzmianka w Martirologium Geronimiańskim pod datą 29 września. Innym źródłem pisanym jest tzw. Liber de apparitione sancti Michaelis in Monte Gargano. Wersja z VIII wieku ukazuje w sposób szczegółowy, a zarazem sugestywny cudowne wydarzenia, które dały początek kultowi Świętego Michała Archanioła na Górze Gargano. Źródłem tego kultu są cztery objawienia, które miały miejsce na przestrzeni wieków. Ich opis, ukazany w sposób prosty a zarazem barwny, daje świadectwo cudowności wydarzeń, które tam się rozegrały.

Epizod zagubienia byka i pierwsze objawienie

Hagiograficzne dzieło z V-VIII wieku „Liber de apparitione sancti Michaelis in Monte Gargano” opowiada nam o początkach sanktuarium (Apparitio)^[3]: Żył w tym mieście pewien bogaty mąż o imieniu Gargano, w następstwie rzeczy góra od jego imienia przybrała swą nazwę. Podczas, gdy jego stada pasały się tu i tam, na zboczach urwistej góry, jeden byk, który gardził obecnością innych zwierząt i zwykł oddalać się i powracać samotnie od stada, nie powracał długi czas do stajni. Właściciel wyprawił liczne sługi, by przeszukali wszystkie miejsca trudno dostępne. W końcu odnalazł go na szczycie góry, przed pewną grotą. Opanowany złością, że zwierzę błąkało się samotnie, wziąwszy łuk próbował ugodzić go zatrutą strzałą. Ta jednak kierowana podmuchem wiatru, ugodziła jego samego, który ją wypuścił. Wstrząśnięty tym wydarzeniem, udał się do biskupa Lorenzo Maiorano (Lorencjusz Wawrzyniec), który wysłuchawszy jego niezwykłej opowieści, zarządził trzy dni modlitwy i postu. Pod koniec trzeciego dnia biskupowi objawił się Św. Michał Archanioł i tak do niego przemówił: „Uczyniłeś dobrze pytając Boga o to, co było ukryte przed ludźmi. Cud. Człowiek został ugodzony przez własną strzałę, aby było wiadome, że wszystko co się dzieje jest z mojej woli. Ja jestem Archanioł Michał i jestem zawsze w obecności Boga. Grota jest mnie poświęcona. I ponieważ zdecydowałem ochraniać na ziemi to miejsce i jego mieszkańców, chciałem poświadczyć w ten sposób, że jestem w nim obecny i nad wszystkim, co się dzieje czuwam i strzegę. Tam gdzie skała otwiera się na oścież, mogą być przebaczone ludzkie grzechy. To, co tu będzie proszone w modlitwie zostanie wysłuchane. Dlatego idź na górę i przeznacz grotę do kultu chrześcijańskiego”.

Ponieważ jednak, ta góra mistyczna i trudno dostępna, była miejscem pogańskich kultów, Biskup wahał się przed wypełnieniem polecenia Archanioła.

Bitwa i drugie objawienie

Drugie objawienie Świętego Michała zwane epizodem Zwycięstwa, tradycyjnie datowane jest na rok 492. Naukowcy jednak odnoszą to wydarzenie do bitwy między Bizantyjczykami a Longobardami w 662 – 663: Grecy zaatakowali Sanktuarium na Gargano, w obronie którego wystąpił książę Benewentu Grimoaldo I. „(…) I oto tej samej nocy, która poprzedzała dzień bitwy, Św. Michał objawia się w wizji biskupowi (Lorenzo Maiorano) i oznajmia, że modlitwy zostały wysłuchane, obiecuje być obecny i przestrzega, że stanie do walki o czwartej godzinie dnia” (Apparitio).

Bitwa, której towarzyszyły trzęsienia ziemi, pioruny i błyskawice, zakończyła się zwycięstwem Grimoalda. Przytoczone zwycięstwo było opisane, jako chciane przez samego Św. Michała: Miałoby mieć miejsce 8 maja. W konsekwencji dzień ten stał się „dies festus” (dniem świątecznym) Anioła na górze Gargano i obchodzony jest obecnie w Kościele katolickim jako święto rocznicy objawień św. Michała Archanioła. Ponadto zwycięstwo to usankcjonowało kult Świętego Anioła wśród Longobardów.

Święty Michale Archaniele, wspomagaj nas w walce,

a przeciw niegodziwości i zasadzkom złego ducha bądź naszą obroną.

Oby go Bóg pogromić raczył, pokornie o to prosimy, A Ty, Wodzu niebieskich zastępów,

szatana i inne duchy złe, które na zgubę dusz ludzkich po tym świecie krążą,

mocą Bożą strąć do piekła. Amen

Kapłan: Pan z wami.

Niech was błogosławi Bóg wszechmogący, Ojciec i Syn, † i Duch Święty. W. Amen

ks. Krzysztof Pelc CSMA

[1] Droga św. Michała, https://milujciesie.pl/miecz-sw-michala-archaniola.html, [dostęp 10.05.2021].

[2] Por. Tamże.

[3] https://www.santuariosanmichele.it/cztery-objawienia/?lang=pl, [09.12.2020], [dostęp 10.05.2021].